Inleiding op het archief van de Nederduits Hervormde Gemeente te Bussum (1827 tot omstreeks 1990)

Nadat Bussum in 1817 een zelfstandige gemeente was geworden, werd in 1827 de Nederduits Hervormde gemeente te Bussum gesticht. Aanvankelijk ressorteerde de gemeente onder die van Laren-Blaricum. Er werd een kerkje gebouwd tegen de voormalige R.K. Sint Vituskapel. In 1877 werd de gemeente zelfstandig. In 1882 scheidde een aantal vrijzinnigen zich af en richtte een afdeling op van de Nederlandse Protestantenbond. In 1885 verlieten weer een aantal leden de gemeente. Deze leden stichtten in 1887 de Gereformeerde kerk van Bussum (Doleantie). Desondanks moest de kerk aan de Kapelstraat enige keren vergroot worden door de sterke stijging van het ledental. In 1914 kwam een nieuwe kerk gereed, de Huizerwegkerk (Vredekerk). Die was nog maar net in gebruik genomen toen zich weer een groep afscheidde. Ethisch-orthodoxe leden kregen geen ruimte en richtten de ‘Vereeniging tot Evangelisatie’ op en hielden diensten in Concordia. Het vooraanstaand lid van deze groep, Susanne Maria van Woensel Kooy, liet in 1920 een Jeugdkapel in haar tuin bouwen en de groep bouwde in 1925 haar eigen kerk, de Spieghelkerk. In 1930 kwam achter de Huizerwegkerk het Nieuwe Gebouw met een kerkzaal en andere ruimtes. In 1941 werd het conflict met de ethisch-orthodoxen bijgelegd en vormde deze groep een nieuwe wijkgemeente. In 1951 werd de Spieghelkerk en de Jeugdkapel aan de hervormde gemeente overgedragen. De Vereeniging werd in 1958 geliquideerd. In 1946 fuseerden de Bussumse Hervormde gemeente met de Bussumse ‘Gereformeerde kerk in Hersteld Verband’. Hun kerkgebouw in de Nieuwe Englaan werd tot 1977 gebruikt. In 1956 bouwden de Hervormde gemeente een nieuwe kerk: De Verlosserkerk. In 1960 stichtten leden van de Gereformeerde Bond een plaatselijke afdeling. In de decennia erna belegden ze eigen kerkdiensten. Sinds 1988 is het de pastoraatsgemeente Sion. Alles binnen de Hervormde gemeente. Hervormden in de Hilversumse Meent (vanaf 1970) werden lid van de wijkgemeente in het Spiegel.

De aantallen leden en aantallen kerkgangers liepen vanaf de jaren ’70 terug. In de jaren ’80 werd het contact met andere kerkelijke gemeentes in Bussum, met name de Gereformeerde kerk, veelvuldiger en structureler. De samenwerking van de hervormden en gereformeerden staat bekend als Samen-op-Weg. In de jaren ’90 werden er nieuwe gezamenlijke wijkgemeenten gevormd. Het archief van de Hervormde gemeente loopt tot omstreeks het begin van de Samen-op-Weg periode.

In april 1997 leidde de samenwerking tot een formele federatie.  Nadat landelijk in 2004 de Ned. Hervormde kerk, de Gereformeerde kerken en de Evangelisch-Lutherse kerk fuseerden tot de Protestantse Kerk van Nederland (PKN), vond in Bussum de lokale samenvoeging van de Hervormde gemeente en de Gereformeerde kerk tot de Protestantse Gemeente te Bussum (PGB) plaats op 1 maart 2008.

Hier volgt een globale beschrijving van het bewaard gebleven archief. Steeds is (..) het inventarisnummer vermeld.

Een boekje uit 2001 (29), Kerkenpad door Bussum, geeft een overzicht van geschiedenis van protestantse kerken in Bussum.

Van de kerkenraad zijn de notulen aanwezig van de jaren 1830 tot 1850 (1) met een beschrijving hoe de gemeente is gesticht. Er zijn een paar honderd in- en uitgaande brieven uit de periode 1827 tot 1908 (2) en uit de jaren ’20 en ’30 (7 en 8). Er zijn een flink aantal boeken met gegevens van leden (11-23), waaronder één uit de beginjaren van de gemeente (11). De overige betreffen huwelijken (12, 13, 22 en 23) en dopelingen (14-20). Een deel van de ledenadministratie staat bij het kerkelijk bureau.

Twee notulenboeken (24) van het Interkerkelijk Evangelisatie Comité zijn opgenomen, omdat de NH-gemeente hierin een hoofdrol gespeeld lijkt te hebben.

De ‘Vereeniging tot Evangelisatie’ was een ethisch-orthodoxe groep die van 1915 tot 1941 apart van de hervormde gemeente functioneerde. Correspondentie en aktes (25-28) en twee boekjes (30 en 31) zijn opgenomen.

Alle ingebonden 65 jaargangen (1924-1989) van de Bussumsche/Bussumse Kerkbode (31-93) zijn opgenomen. In de jaren 1942-1945 verscheen de kerkbode niet. Ondanks naspeuringen lijkt verder een groot deel van het archief verloren gegaan te zijn.

Bussum, mei 2021. NCO en JL